Een warme blik op winterse spanning

Winterstijfheid komt veel voor: spieren spannen reflexmatig aan in de kou, bindweefsel wordt stroever en het zenuwstelsel reageert anders. Deze illustratie laat zien hoe je lichaam op koude dagen meer spanning kan laten voelen.

Wanneer het kouder wordt, zie ik in de praktijk vaak hetzelfde terug: nek en schouders die sneller vastzitten, een rug die stijver aanvoelt en oude spanningsplekken die opeens duidelijker aanwezig zijn. Kou maakt zichtbaar wat in warmere maanden vaak wat stiller blijft en dat heeft een duidelijke, fysiologische basis.

Waarom spieren in de kou aanspannen

Ons lichaam probeert warmteverlies te beperken. Zodra de temperatuur daalt, activeert de hypothalamus (het temperatuurcentrum in de hersenen) een automatische reflex: spieren trekken licht samen om warmte vast te houden.
Vooral in nek, schouders en bovenrug gebeurt dit bijna direct.

Als deze reflex langere tijd actief is, kan dat leiden tot:

stijve of vermoeide spieren
een hoger spanningsniveau
sneller overbelaste schouders
gevoelige plekken die vóór de kou minder opvielen

Deze reactie is niet mentaal, maar evolutionair: het lichaam beschermt zichzelf.

Bindweefsel (fascia) wordt stroever door kou

Ook het bindweefsel reageert sterk op temperatuur. Wanneer fascia afkoelt, worden de collageenvezels minder soepel en glijden ze minder gemakkelijk langs elkaar. Hierdoor voelt bewegen wat stroever en moeten spieren harder werken.

Veel mensen herkennen dit als “winterstijfheid” en dat klopt. Het lichaam wordt in de kou letterlijk minder soepel.

Minder doorbloeding betekent minder herstel

In koude omstandigheden trekt het lichaam bloed weg bij de huid en de oppervlakkige spieren om de kern warm te houden. Dat betekent:

minder zuurstof in spieren
tragere afvoer van afvalstoffen
spieren die langer ‘koud’ blijven

Klachten die er al waren, kunnen daardoor sterker aanvoelen.

Kou beïnvloedt ook het zenuwstelsel

Kou zet het sympathische zenuwstelsel iets aan, het deel dat zorgt voor alertheid en actie.
Wanneer er al spanning aanwezig is, kan dit ervoor zorgen dat je lichaam wat sneller reageert, je ademhaling iets oppervlakkiger wordt of dat je een verhoogd gevoel van spanning ervaart.

Daarnaast vertraagt kou ook de geleidingssnelheid van zenuwsignalen.
Daardoor kunnen bewegingen net iets trager of stroever aanvoelen.
Niet heftig, maar wel merkbaar.. Vooral als je lichaam al gevoelig is.

De zachte kant van kou

Kou heeft ook iets helends. Een frisse wandeling, een diepe ademhaling in koude lucht, een moment van helderheid op je huid, het kan ook juist helpen om je aandacht terug te brengen naar je lichaam.

Kou maakt je wakker, maar kan je ook uitnodigen tot vertraging.
Tot voelen.
Tot luisteren.

Het laat zien waar spanning zit, niet om je tegen te houden, maar om iets zichtbaar te maken dat misschien al langer aandacht vroeg.

Een uitnodiging voor deze tijd van het jaar

Wees mild voor jezelf als je lichaam wat meer spanning vasthoudt in de winter. Je reageert precies zoals een lichaam bedoeld is om te reageren.

Warm aankleden, voldoende blijven bewegen en af en toe bewust dieper ademen kan je lichaam helpen om soepel te blijven. Kleine dingen, maar voor je lichaam heel waardevol.
Misschien is dit juist een periode om wat meer aandacht aan jezelf te geven, en te luisteren naar wat er onder de kou zichtbaar wil worden.

Afspraak maken?